TERAPIA PSYCHOLOGICZNA DZIECI Z AUTYZMEM W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

„Istnieje magiczny klucz otwierający świat dziecka,

a tym kluczem jest to, co dziecko robi w tej chwili”

S.I.Greenspan, S.Wieder

 

Celem priorytetowym terapii psychologicznej  jest stymulacja obszaru emocjonalno-społecznego, który u Dzieci z autyzmem jest szczególnie deficytowy.  Oddziaływania terapeuty koncentrują się wokół swobodnej aktywności zabawowej Dziecka w obrębie prostej struktury. Zajęcia mają charakter indywidualny, ale psycholog systematycznie  monitoruje również funkcjonowanie Dziecka w grupie i współpracuje z Rodzicami (konsultacje indywidualne, sesje terapeutyczne zabawy relacyjnej w konwencji Dziecko-Rodzic wraz zaleceniami, spotkania  w Zespołach Edukacyjno-Terapeutycznych) oraz koordynuje zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów.

Terapia psychologiczna polega na uruchomieniu w Dziecku z autyzmem przyjemności i komfortu z bycia „tu i teraz”, poprzez prawidłowe odczytywanie jego potrzeb rozwojowych i redukcję lęku, w znaczącej emocjonalnie relacji z terapeutą. Dziecko musi poczuć, że jest dla terapeuty kimś lubianym i wyjątkowym i że  czas spędzany razem z nim sprawia szczerą radość również osobie dorosłej. Terapeuta pracując z Dzieckiem stosuje pozornie proste zabawy i interwencje, których realizacja (choć opiera się głównie na niedyrektywnym podążaniu za Dzieckiem) nie jest wcale ani łatwa ani intuicyjna. Wymaga od terapeuty ugruntowanej wiedzy specjalistycznej  i doświadczenia praktycznego. Dzięki nim terapeuta dysponuje warsztatem, który  pozwala mu nie tylko na wybór trafnego postepowania, ale też na dostosowanie aktywności i „dostrojenie się” do samopoczucia dziecka  w danym dniu, na wyczucie jego gotowości  do współpracy oraz momentu, w którym zabawę należy zakończyć, tak aby wrażliwy układ nerwowy Dziecka nie był przeciążony. Obserwując spontaniczną aktywność Dziecka, kierunek jego dążenia i unikania, tego co sprawia mu przyjemność, a co powoduje dyskomfort, terapeuta stara się jak najlepiej ZROZUMIEĆ DZIECKO i wspierać jego tendencje autoterapeutyczne do rozwoju. W oparciu o doświadczenie kliniczne psychologii rozwojowej i obserwacje, terapeuta zachęca Dziecko i prowokuje taką jego aktywność, by jak najpełniej wykorzystywało swój potencjał rozwojowy i realizowało indywidualne potrzeby. Terapeuta aranżuje sytuacje w, których Dziecko zwraca się do niego lub pozwala przyłączyć do aktywności/zabawy (wspólne pole uwagi, współpraca), wykazuje spontaniczną inicjatywę komunikacyjną (na zasadzie CHCĘ-pokazuję-„mówię”). Bardzo ważne w procesie terapii jest wypracowanie poczucia bezpieczeństwa, więzi i  znaczącego emocjonalnie kontaktu z Dzieckiem. Funkcja energetyzująca zachowań więziotwórczych ma charakter archetypowy  i gatunkowo wrodzony, tym samym sprawia, że są one SAMONAGRADZAJĄCE (sprawiają Dziecku przyjemność niezależnie od nagród zewnętrznych). W tym kontekście głównym  narzędziem pracy terapeuty dziecięcego jest nie tylko jego wiedza, a również spontaniczność, kreatywność, elastyczność i WŁASNE EMOCJE. 

Ważne dla budowania relacji i emocjonalnego dialogu z Dzieckiem z autyzmem jest również funkcjonalne przekształcanie jego „objawów autyzmu”. Zwalczanie „objawów autyzmu” , tłumienie ich czy zabranianie jest nieskuteczne, ponieważ zazwyczaj są dla Dziecka przyjemne, dają mu odprężenie lub stanowią  specyficzna formę ekspresji emocji. Terapeuta stara się twórczo przekształcić lub odzwierciedlać „objawy autystyczne” w SPONTANICZNĄ INTERAKCJĘ, co stanowi bazę do wprowadzania innych aktywności i bodźców z zewnątrz w Świat Dziecka i pole jego uwagi. Gdy Dziecko np. chodzi w kółko terapeuta może pochodzić z nim „na spacer”, gdy Dziecko macha rękoma (manieryzmy ruchowe) może podnosić jego ręce do góry z okrzykiem „hura” lub gdy podskakuje - skakać razem z nim. Dorosły (nie tylko terapeuta) może powtarzać, odzwierciedlać i naśladować dowolny gest Dziecka, rytm jego oddechu, wokalizację czy zachowanie autostymulacyjne. W ten sposób Dziecko ma poczucie, że „inicjuje” zdarzenia społeczne, dzięki czemu czuje się sprawcze, ponieważ niejako samo  „wpływa” na otoczenie i ludzi. W efekcie „objawy” stopniowo ulegają funkcjonalnemu przekształceniu.

W tak rozumianym procesie terapeutycznym, wyzwaniem dla terapeuty jest zrównoważone balansowanie między podążaniem za Dzieckiem z autyzmem, a stawianiem mu wyzwań. Terapia psychologiczna  angażuje naturalne emocje i dążenia Dziecka w przenikanie przez jego „autystyczne obrony”, w kierunku spontanicznego rozwoju i zainteresowania Światem.

opracowanie:

Bogusława Badowska-Worowska

(od 27 lat psycholog-terapeuta,

członek Sekcji Psychologii Klinicznej Dziecka przy Polskim Towarzystwie psychologicznym

i Światowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego „OMEP”)

01.04.2020 r.